Als je werkzaam bent in het werkveld van Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving loop je het risico geconfronteerd te worden met agressief gedrag van burgers. In deze blog gaat NLP-trainer Robert Belger in op de vragen: waar komt agressie vandaan, wat zijn de symptomen van agressie en wat kun je ertegen doen?
Omgaan met agressief gedrag
‘We hebben er allemaal wel eens mee te maken: agressief gedrag. Gewoon in de supermarkt, op straat, bij de sportvereniging of bij de uitoefening van je werk. Het kan je dus overal overkomen. Ben jij je ervan bewust hoe je daarmee omgaat? Bevries je, ga je vechten of wil je juist zo snel mogelijk weg? Als je werkzaam bent in de openbare ruimte – bijvoorbeeld als boa of toezichthouder – is het prettig als jij professioneel, krachtig en ontspannen kunt omgaan met weerstand en agressie. Daarom gaan we in deze blog in op het begrip agressie. Wat houdt agressie nu exact in, waar wordt het door veroorzaakt en hoe kun je er zo goed mogelijk mee omgaan.’
‘Wij hebben allemaal emoties. Doorgaans zijn we in staat om deze bij onszelf te herkennen, erkennen en er uiting aan te geven. Als we dat doen, kunnen we de emotie daarna vaak ook loslaten. Als je boos bent is het bijvoorbeeld vaak fijn om je ergens verbaal of fysiek op af te reageren waarna je merkt dat je niet meer zo boos bent. Als we emoties niet opkroppen maar juist uiten, voorkomen we dat de emoties controle krijgen over ons, zodat wij zelf in control zijn.’
Wat is agressief gedrag?
‘Door drank of drugsgebruik kunnen emoties ontstaan die eerst tot stress leiden en daarna tot bepaald gedrag leiden, zoals vluchten, bevriezen of vechten. De vecht-reactie leidt vaak tot agressief gedrag. Een agressieve situatie is voor zowel de veroorzaker als degene waartegen het gedrag gericht is, uitermate vervelend. We spreken van agressie wanneer een persoon de grenzen van normaal sociaal gedrag overschrijdt en met woede of geweld iets tracht te bereiken of juist iets te vermijden.’
Waar kan agressie vandaan komen?
‘We kunnen ons allemaal wel een situatie voorstellen of herinneren waarin agressief gedrag wordt opgeroepen. Bij persoonlijke conflicten die hoog oplopen. Of bij groepsconflicten en rellen. Vaak zaken die de krant halen. Minder bekende situaties zijn bijvoorbeeld medische oorzaken, zoals problemen met hormonen of een overmatige aanmaak van suikers. Of overstimulatie waardoor agressieve reacties getriggerd worden. Vooral bij jongeren en mensen met een mentale ontwikkelingsachterstand treedt overstimulatie sneller op dan we zouden denken. In de context van toezicht en handhavingstaken hebben we hier veel mee te maken.’
‘Cultuur kan ook een trigger zijn voor agressief gedrag. In Nederland wordt agressie in principe niet getolereerd. De grens van wat wel en wat niet kan, ligt in andere landen met andere culturen lager of hoger. Zo wordt in open culturen vrij gecommuniceerd en zijn buitenstaanders welkom. In gesloten culturen is de communicatie meer terughoudend en zijn buitenstaanders minder welkom. Een gesloten cultuur kenmerkt zich dan ook eerder door agressief gedrag, simpelweg omdat emoties meer worden opgepot.’
Wat zijn de symptomen van agressie?
‘Er zijn enkele algemene symptomen van agressief gedrag te benoemen die op ieder persoon van toepassing zijn. Het belangrijkste symptoom is – uitzonderingen daargelaten – vrijwel altijd stress.’
‘Omstandigheden waarbij agressie bewust of onbewust wordt opgewekt, zijn bijvoorbeeld: situaties waarin sprake is van koppigheid, jaloezie of waarin wordt geprovoceerd. Maar ook situaties waarin veel wordt geschreeuwd, situaties waarbij één iemand probeert te overheersen of wanneer er sprake is van racisme of discriminatie.’
Wat kun je doen tegen agressie?
‘Een situatie waarbij agressie optreedt is nooit leuk – niet voor de persoon die agressief gedrag vertoont en niet voor de persoon waartegen de agressie wordt gericht. Gelukkig kun je ervoor zorgen dat agressie wordt voorkomen of dat de agressie (tijdelijk) afneemt, zodat je de normale communicatie kunt herstellen en dit soort toestanden in de toekomst vaak kunt voorkomen. Zoals we eerder al zagen, is agressie veelal verbonden met stress. Het gaat er dus om de stress bij de agressor te verminderen. Dat kan op een paar manieren.’
‘Allereerst: neem de bron van de stress weg. Als iemand bang is voor honden helpt het écht niet als je zegt dat déze hond niet bijt!
Ten tweede: help de agressor bij het identificeren van het probleem dat hij of zij heeft. ‘Jee, je bent hartstikke boos! Wat maakt je nu het meest boos?’ Sussen of zeggen dat je niet begrijpt waarom iemand zich zo opwindt helpt écht niet!
Ten derde: zorg ervoor dat de persoon even tot rust kan komen, bijvoorbeeld door hem of haar even in een andere ruimte of plek te brengen. Doe dat dan bij voorkeur met zachte dwang.
‘Natuurlijk helpt dit niet altijd. Denk bijvoorbeeld aan mensen die een abnormale oorzaak voor de boosheid hebben. En soms is het gewoon noodzakelijk iemand in de boeien te slaan omdat de eigen veiligheid voorop staat.’
‘Wat ook belangrijk is bij het omgaan met agressie, is zelfkennis over hoe jij in elkaar steekt. Al jouw ervaringen, herinneringen en beslissingen bepalen hoe jij je in het heden gedraagt. Als jij in spannende situaties te vaak gedrag laat zien dat je niet wilt of dat je niet helpt, is bewustwording over hoe het bij jou werkt essentieel.’
Tiendaagse training bij de Handhavingsacademie
Bij de Handhavingsacademie verzorgt Robert met co-trainer Mark Kupers de tiendaagse training ‘Communiceren met Impact’ voor VTH-ers. Wat de omgang met agressief gedrag aangaat, leer je daar patronen te doorbreken die je niet helpen. Ook leer je om te gaan met weerstand en ontdek je hoe je meer controle krijgt over jouw stemming en gedrag. Wil je meer weten? Lees dan ook de blog ‘Waarnemingsposities bij toezicht en handhaving in praktijk’ over dezelfde training. Ook tref je daar de praktische informatie aan, mocht je de training willen volgen.
Robert Belger is NLP-trainer en coach. Daarnaast werkte hij jarenlang in het taakveld van Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH). Daarmee slaat hij een brug tussen het inhoudelijke vakgebied en communicatieve vaardigheden. Robert verzorgt praktijktrainingen voor de Handhavingsacademie Nederland.