Wat is een milieugevaarlijke stof? Milieugevaarlijke producten vormen op korte of lange termijn een risico voor de fauna en flora in het water en tasten de ozonlaag aan. Of, zoals is de vroegere Wet milieugevaarlijke stoffen: Stoffen of preparaten die een onduldbaar gevaar opleveren voor mens of milieu. In de huidige wetgeving wordt de definitie zoals in het ADR gehanteerd: Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die door hun eigenschappen gevaar, schade of ernstige hinder voor mens, dier of milieu kunnen veroorzaken.
Milieugevaarlijk en gevaarlijk voor de mens overlappen elkaar gedeeltelijk. Een stof die schade toebrengt aan get milieu heeft eigenschappen die ook voor de mens gevaarlijk kunnen zijn. De REACH regeling verplicht om eigenschappen van chemicaliën vast te leggen. Hieronder vallen ook milieu- en mensgevaarlijke eigenschappen.
Stofeigenschap omgevingsafhankelijk
Is milieugevaarlijk een stofeigenschap of weegt de omgeving waarin de stof zich bevindt komt ook mee? Bijvoorbeeld arseen (H400, zeer giftig voor in het water levende organismen) dat van nature in veen voorkomt. Arseen wordt geïmmobiliseerd door pyriet in veen maar kan vrijkomen door de oxidatie van pyriet als gevolg van beïnvloeding van het grondwaterpeil. Als gevolg hiervan kan het arseen zich verspreiden en het milieu in andere biotopen bedreigen. Arseen is milieugevaarlijk en ook gevaarlijk voor de mens alhoewel arseenverbindingen in de medische sector nog gebruikt wordt als medicijn. Arseen werd in het verleden ook gebruikt als gif. Er zijn verhalen dat Napoleon met arseen is vergiftigd. In 2008 is aangetoond dat dit niet waar kan zijn. In het veen komt het arseen van nature voor en is geïmmobiliseerd en niet schadelijk voor het plaatselijk ecosysteem. Pas bij verspreiding komt de milieuschadelijke eigenschap naar voren.
Kooldioxide
Een ander voorbeeld is kooldioxide, een broeikasgas. Is kooldioxide een milieugevaarlijke stof? In de ADR classificatie is deze stof niet geclassificeerd als milieugevaarlijk, wel als gevaarlijk voor de mens. Dit laatste omdat het in vloeibare vorm in cilinders wordt vervoerd en opgeslagen en bij het vrijkomen in grote hoeveelheden dit tot verstikking kan leiden.
Waarom is kooldioxide niet geclassificeerd als milieugevaarlijke stof? Dit is een kwestie van perceptie. Bij het vrijkomen van kooldioxide ontstaat er geen direct meetbare schade aan het milieu. Kooldioxide verdwijnt in de lucht en verspreidt zich in de atmosfeer. Wereldwijd heeft zich een verhoging van de kooldioxide concentratie voorgedaan sinds het begin van de industriële revolutie waarvan we nu de invloed op het klimaat beginnen te merken.
Kooldioxide is geclassificeerd als gevaarlijk voor de mens omdat het in geïndustrialiseerde in grote hoeveelheden voorkomt en daarmee een potentieel gevaar vormt. Door de lage concentraties in de atmosfeer en de effecten op lange termijn wordt het niet als milieugevaarlijk geclassificeerd.
Stikstofoxiden
Stikstofoxiden zijn ook niet geclassificeerd als milieugevaarlijk. Waarom zijn er dan in de Natuurbeschermingswet 1998 (Nbw) eisen vastgelegd? Het doel van de Natuurbeschermingswet is het bieden van wettelijke bescherming aan Natura 2000-gebieden. In de wet is de stikstofdepositie als gevolg van een bedrijfsmatige activiteit aan grenzen is gebonden.
De oorzaak ligt in het oorzakelijke gevolg tussen stikstofoxide en verzuring en overbemesting. Dit heeft invloed op de flora en fauna van omliggende gebieden. Deze effecten zijn sneller merkbaar dan de effecten van koolstofdioxide. Denk maar aan de verzuring van de bossen welke in de jaren 80 als grote bedreiging voor de bossen werd gezien. Op dit moment gaat het om de soortenrijkdom in een gebied die als gevolg van overbemesting afneemt.
Door de direct aantoonbare effecten op de natuur, is op politiek niveau besloten de verspreiding van stikstofoxiden bij wet te regelen. De classificatie milieugevaarlijk ontbreekt omdat de gassen niet veel gebruikt worden in een industriële omgeving en het incidenteel vrijkomen niet tot milieuschade leidt echter wel schadelijk kan zijn voor de mens.
Is milieugevaarlijk een eenduidig begrip?
Uit de voorbeelden blijkt dat het begrip milieugevaarlijk niet alleen een stofeigenschap is maar mede afhankelijk van de concentratie en de termijn waarop het effect van een stof op het milieu zichtbaar wordt. Daarnaast is de gevaar indeling volgens de ADR gericht op directe gevaren voor mens en milieu en niet voor de lange termijn gevaren. De lange termijn gevaren is het milieuaspect van stoffen waar de politiek zich mee bezig houdt.
Of een stof als milieugevaarlijk wordt geclassificeerd is geen directe stofeigenschap maar mede afhankelijk van de verschijningsvorm, termijn waarop milieueffecten meetbaar zijn maar ook van politieke afwegingen. Milieugevaarlijk is geen eenduidig begrip.