De laatste tijd worden op social media veel berichten geplaatst om de daders van bijvoorbeeld een overval te achterhalen. Gepaard met veel hashtags wordt een oproep gedaan aan de daders om zichzelf aan te geven, zo niet dat dreigt de winkel of horecagelegenheid de camerabeelden online te zetten. Dit kan gezien worden als een vorm van naming & shaming, maar werkt dat eigenlijk wel?
Soorten handhavingstechnieken
Toezichthouders gebruiken verschillende handhavingstechnieken om te zorgen dat bedrijven regels naleven. Bij één van deze technieken wordt de identiteit van overtredende (shaming) of voorbeeldige (faming) organisaties of mensen publiek bekend gemaakt (naming). Dit wordt bijvoorbeeld gedaan in inspectierapporten of middels persberichten in tijdschriften of kranten.
Effect naming & shaming
Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten hiervan op de regelnaleving van bedrijven. Recent is er een onderzoek gepubliceerd door Michael Vliek, assistent hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, waarin het effect van naming & shaming op gevoelens van trots en schaamte van mensen is onderzocht. Daarnaast is er gekeken of deze emoties ervoor zorgen dat men de intentie van gedrag veranderen in lijn met de gewenste uitkomst van de gedragsinterventietechniek.
Uit de resultaten bleek dat naming & shaming niet voor een emotionele reactie zorgde. Deelnemers konden of wilden zich niet voorstellen dat zij zich (meer) zouden schamen wanneer hun organisatie publiekelijk bestraft zou worden dan wanneer een straf niet publiek werd gemaakt.
Effect naming & faming
Daarentegen bleek naming & faming meer in lijn met de verwachtingen te werken. Een potentiële beloning van goed gedrag zorgde voor meer trots dan geen beloning. Dit was vooral wanneer de beloning publiek bekend zou worden gemaakt. Deze uitkomst komt overeen met het algemene inzicht uit de gedragswetenschap; mensen proberen over het algemeen negatieve emoties te vermijden, maar laten positieve emoties juist gemakkelijk en graag toe.
Onderzoek ‘Schandpaal of schouderklop’
Het onderzoek getiteld ‘schandpaal of schouderklop’ laat dus zien dat iemand een schouderklop geven een groter effect heeft dan iemand aan de schandpaal nagelen. Wil je meer lezen over het onderzoek, dan kun je het onderzoek hier downloaden.
Nudging als handhavingstechniek
Een andere techniek die steeds meer wordt toegepast is nudging. Nudging gaat over het geven van een duwtje (‘nudge’ in het Engels) in de ‘goede’ richting. De (deels) onbewuste besluitvorming van mensen wordt beïnvloed om zo tot gewenst gedrag te komen. Daarover in een volgend artikel meer.
Hoe past jouw organisatie dit soort technieken toe en hoe is dat vastgelegd?
Kees Vermunt